Tevî bangên berdewam ên hikûmetên her pênc dewletên mezin ên atomî (nukleerî) ji bo sînordarkirina çekên nukleerî û hewldana nehêlana wan, rewşa li ser erdê nîşan dide ku pêşbirka çekdarkirina atomî di navbera van dewletan de dîsa dest pê kiriye.
Dewletên mezin ên nukleerî bi dehan salan hewl da ku belavbûna çekên nukleerî sînordar bikin û wan tenê ji bo pênc dewletên naskirî bi sînordar bikin, bi rêya Peymana Qedexekirina Belavbûna Çekên Nukleerî ku di 12ê Hezîrana 1968an de hatibû îmzekirin.
Jinûve Destpêkirina Pêşbirka Çekdarkirina Atomî
Serokê Amerîka Donald Trump berî du rojan, planên jinûve destpêkirina ceribandinên nukleerî li ser “bingeheke wekhev”, bi îşaretkirina Rûsya û Çînê, piştî rawestana 30 salî, ragihand. Trump di platfoma xwe ya “Truth Social”ê de tekez kir ku pêvajo dê tavilê dest pê bike, bêyî ku cûreya ceribandinên nukleerî dîyar bike.
Rûsya Çekên Nukleerî yên Nû Radigihîne
Berîya daxuyanîya Amerîkî, daxuyanîya Serokê Rûsî Vladimir Putin di derbarê pêşxistina welatê wî ya çekên stratejîk ên nû de hat. Putin destnîşan kir ku “pêşketina sîstemên parastina nukleerî yên welatê wî ji ya her dewleteke din a nukleerî bilindtir e.” Putin her weha ceribandinên Rûsî yên nûjen ji bo firokeyeke bêpîlot a bi enerjîya atomî kar dike eşkere kir.
“Pentagon” Hişyarîyê li ser Sêyîneya Atomî ya Çînî Dide
Di vê çarçoveyê de, “Pentagon”ê di rapora xwe de berî du salan li ser lez û beza ku Çîn pêk tîne ji bo xurtkirina cebilxaneya xwe ya nukleerî bi awayekî ku ji hemî pêşbînîyan derbas dibe, hişyarî da. Ev yek nîşan dide ku serdemeke nû ya çekdarîya nukleerî dest pê dike, û ew wekî yek ji mezintirîn kampanyayên nûjenkirinê di navbera neh dewletên xwedî çekên atomî de pênase kir.
Cebilxaneyên Nukleerî yên Cîhanî
Li gorî rapora salane ya Enstîtuya Lêkolînên Aştîyê ya Navneteweyî ya Stockholmê, Dewletên Yekbûyî xwedan 1,770 serikên nukleerî yên belavkirî û 1,930 serikên veşartî ye, bi tevahî 3,700 serikên nukleerî. Rûsya xwedan 1,718 serikên belavkirî û 2,591 serikên veşartî ye, bi tevahî 4,309 serikên nukleerî. Çîn di rêza sêyemîn de ye bi cebilxaneyeke giştî ya 600 serikên nukleerî, ji wan 24 serik di xizmeta rastîn de ne.
Hişyarîyên Navneteweyî
Ji ber jinûve destpêkirina pêşbirka nukleerî, berdevkê Sekreterê Giştî yê Neteweyên Yekbûyî ji metirsîya van pêşketinan li ser mirovahîyê hişyarî da û tekez kir ku metirsîyên atomî yên heyî pir in.
