ŞAM (SANA) – Şam’ın kalbinde, trenlerin bir zamanlar kalkış düdüklerini çaldığı istasyonlarda artık sessizlik hüküm sürüyor. Paslanmış rayların üzerinde hareketsiz duran trenler, yıllardır terk edilmiş vagonlara dönüşmüş durumda. Bu demir yığınları, sadece geçmişin hikâyelerini taşıyor. Şamlılar, çocuklarına bu trenlerde koltuktan koltuğa geçerek yaptıkları yolculukları anlatıyor; özellikle de Kadem-i Şerif İstasyonu’ndan başlayan seferleri.
Günlük yaşamın bir parçası olan trenlerin Suriye’deki sahneden çekilmesinin üzerinden on yılı aşkın bir süre geçti. Bu yıllar içinde altyapı büyük ölçüde tahrip oldu, seferler durdu ve tren istasyonları sessizliğe gömüldü. Bugün Kadem İstasyonu’nu ziyaret eden biri, bir zamanlar Şam ile Medine arasında bağlantı kuran bu merkezdeki hareketsizliği kolayca fark edebilir.
Hicaz Treni İşte Buradan Geçti
1908 yılında Şam’dan Medine’ye doğru yola çıkan ilk Hicaz Treni, güzergâhı üzerinde yer alan Kadem İstasyonu’ndan geçti. Burası sadece bir geçiş noktası değil, aynı zamanda Suriye’deki en önemli ikinci demiryolu istasyonu ve bölgesel ulaşım ağı için hayati bir sanayi merkeziydi. Kadem İstasyonu; bakım, torna, döküm ve yedek parça üretim atölyelerini içeren entegre bir kompleks olarak hizmet veriyordu. Bu yapı, dönemin Avrupa tesisleriyle boy ölçüşebilecek düzeydeydi.
Bu sözler, Hicaz Demiryolu Kurumu’nda buharlı lokomotif makinisti olarak kırk yılı aşkın süre görev yapmış olan Mazin Molla’ya ait.
Buharın Diliyle Büyüdüm
İstasyonun duvarları arasında büyüyen Mazin Molla, gözlerinde yeniden başlama arzusu ile geçmişi şöyle hatırlıyor: “Burada dedem çalıştı, sonra babam… Ben bu rayların arasında büyüdüm. Buharın dilini öğrendim. Raylar üzerindeki tekerlek sesleri, her sabah beni uyandıran bir melodi gibiydi.”
Ancak Molla’nın sesi, kaybolmuş bir çağın hüznünü de taşıyarak şöyle devam etti: “Son sefer 2011 yılının Kasım ayında Amman’a yapıldı. Sonrasında her şey durdu. 2017’de geri döndüğümüzde lokomotifler harap olmuştu, istasyon ise neredeyse tamamen boştu. Tüm bu yıkıma rağmen sessizce işe koyulduk; elimizden geleni yapmaya çalıştık. Fakat o dönemdeki yönetsel belirsizlikler ve ilgisizlik çabalarımızı engelledi.”
Bugün ise, Hicaz Demiryolu Kurumu dört buharlı lokomotifi restore etmek üzere çalışmalar yürütüyor. Bu kapsamda, (Şam kırsalında yer alan) Rabwe ile Dummar (beldeleri) arasında bir deneme gezisi başarıyla gerçekleştirildi. Bu adım, trenlerin tekrar raylara dönmesi yönünde umut verici bir başlangıç olabilir.
Kadem İstasyonu: Nadir Bir Sanayi Kompleksi
Mimarlık tarihçisi Mühendis Muhammed Barudi, SANA muhabirine verdiği demeçte Kadem İstasyonu’nun yalnızca bir demiryolu geçiş noktası değil, aynı zamanda yaklaşık 2 kilometrekarelik bir alana yayılan nadir bir sanayi kompleksi olduğuna dikkat çekiyor. İstasyonda yer alan atölyelerin ve üretim tesislerinin, 20. yüzyılın başlarındaki Avrupa sanayi yapılarına benzerlik gösterdiğini belirtiyor.
Barudi’ye göre bu yapı, paha biçilmez bir tarihi miras niteliğinde: “Kadem İstasyonu, yalnızca restore edilmesi gereken bir bina değil; aynı zamanda ulusal hafızayı canlandıracak bir merkez. Burayı turistik ve sanayi açısından cazip bir lokasyona dönüştürmek mümkün. Bu tür projeler sayesinde Suriye demiryolları, geçmişteki öncü rolünü yeniden üstlenebilir.”
Barudi ayrıca şu ifadeleri kullanıyor: “İstasyon, Suriye sanayisinin yaratıcılığına tanıklık eden bir yapıydı. Şimdi ise bu yaratıcı ruhun yeniden doğuşuna şahitlik etmeli.”
Paslanmayan İrade
2008 yılında, Kadem İstasyonu’ndan Medine’ye yapılan ilk seferin 100. yılı kutlandı. Bu etkinlik, demiryollarının altın çağını hatırlatan canlı bir anı olarak kayıtlara geçti. Barudi’ye göre, savaşın ardından bugün yeniden hareketlenen atölyeler ve geri dönen tecrübeli personel, tüm zorluklara rağmen çalışmalarını sürdürüyor.
Demiryolu ağının yeniden hayata döndürülmesi sadece geçmişe ait bir mirasın korunması değil; aynı zamanda Suriye’nin ulaşım geleceği için stratejik bir yatırım. Artan ekonomik ve çevresel gereksinimler göz önüne alındığında, trenler şehirler arası bağlantıyı güçlendiren ve karayolu üzerindeki yükü hafifleten çevreci bir ulaşım alternatifi olarak öne çıkıyor.
İstasyonda görevli yetkililer, bugün sessizce inşa edilen bu yapıların yarın ekonomik kalkınma, turizm canlanması ve bölgesel entegrasyon açısından hayati bir arter haline geleceğini vurguluyor. Bu sadece bir yeniden yapılanma projesi değil; aynı zamanda sürdürülebilir kalkınmaya giden yeni bir yol haritasıdır.
Hicaz Demiryolu’nun En Büyük İstasyonu
Hicaz Demiryolu Kurumu’nda Çekiş ve Araçlar Müdürü Mahmud Zirikli’ye göre Kadem İstasyonu, Hicaz Demiryolu’nun en büyük ve en önemli istasyonudur. Lokomotif üretim atölyelerine ev sahipliği yapan istasyon, demiryolu ağı için merkezi bir rol oynamaktadır.
Zirikli, kurumun şu anda istasyonun altyapısı, giriş-çıkış hatları, teknik atölyeleri ve üretim birimlerini kapsayan kapsamlı bir rehabilitasyon çalışması yürüttüğünü belirtiyor.
Ayrıca, Hicaz Demiryolu Kurumu’na bağlı banliyö tren hattı projesi de planlama aşamasındadır. Bu proje, dört ana ulaşım koridorunu içermektedir:
Hicaz – Dummar – Kudsaya – Hame
Hicaz – Kadem – Kisve – Deyr Ali
Hicaz – Kadem – Katana
Hicaz – Kadem – Şam Uluslararası Havalimanı
Zirikli, Kadem İstasyonu’nun bir kısmının savaş sırasında tahrip edildiğini ifade ederek, mevcut çalışmalarda bu yapıların da restore edilerek demiryolu sistemine yeniden entegre edilmesinin hedeflendiğini kaydediyor.
Savaşın Enkazından Umut Doğuyor
Bugün Kadem İstasyonu’nda hâlâ bir tren sesi duymayabilirsiniz, ama rayların hâlâ beklediğini hissedebilirsiniz. Demirler yönünü unutmadı, makinistler yerlerini. Bu enkazın ortasında yeniden doğan bir umut var. Ülkenin devrik Esed rejimi’nden kurtuluş ve özgürleşmesiyle birlikte başlayan yeniden inşa süreci, bu sessiz raylarda yeni bir hayatın habercisi olabilir.
